لە بەرامبەر یۆرۆسەنتریزمدا، ئەرەبسەنتریزم

دوای خوێندنەوەم بۆ زۆرێك لە نوسینەکانی قەومی و ئیسلامیە عەرەبەکان، زۆر بە وردی ئەوە دەکەوێتە بەرچاو کە ئەوان لە جیهانی ئیسلامیدا هەمیشە ویستوویانە و دەیانەوێت عەرەب لەسەر دوو ئاستدا سەنترال بن. یەکەمیان: عەرەب بەهەموو پێوەرە عەرەبیەکان، تەنانەت هەوڵ دەدەن ئەو بنەمایە لە دەقە دینیەکانیشدا بدۆزنەوە، کە زۆریشن، کە گەلی هەڵبژێردراون. ئەوان گەلێکن خودا تەرخانی کردوون بۆ ئەوەی گەلانی دونیا لە تاریکی، نەهامەتی، فرەخوایی و بێ دینی ڕزگار بکەن. ئەوان پێیان وایە ئەگەر ئەوان ملکەچ و دۆڕاو بن ئەوا ئیسلامیش ملکەچ و دۆڕاو دەبێت. زۆرێك لەوانە ئایەتی ئێوە باشترین ئوممەتن بۆ مرۆڤەکان هاتوون (کنتم خير امة للناس اخرجت للناس) هەر بە نەتەوەی عەرەب لێك دەدەنەوە. حەسەن بەننا و محەمەد غەزالی کە دوو تیۆریستی ئیسلامی سیاسین، نەهامتیەکانی جیهانی ئیسلامی و ئەو پەرەتوازەییەی کە عەرەب و موسوڵمانەکان تێی کەوتوون بەوە لێکی دەدەنەوە چونکە ڕێبەرایەتی جیهانی ئیسلامی کەوتۆتە دەستی غەیرە عەرەبەکان. ئەوەچش لە دونیابینی قەومییە عەرەبەکان کە عەرەب بە سەنتراڵی هەموو دونیا و نەتەوەکان دادەنێن.

دووەم: وەکو ئەنجامێکیش بۆ خاڵی یەکەم، ئەوان پێیان وایە ئەو سەنترالە بن کە هەموو نەتەوە موسوڵمانە غەیرە عەرەبەکان دەبێ ڕوویان لەوان بێت، پاریزەری زمانی عەرەبی و عەرەبایەتی و پرسە گرنگەکانی عەرەب بن، بەتایبەتیش کێشەی نێوان عەرەب و ئیسرائیل. بۆیە ئەوەی عەرەب نەبێت و دژە عەرەب بێت ئەوان بە شعوبی و پیلانگێڕ و لە ئەنجامیشدا  دژە ئیسلام وێنای دەکەن. ئەم تێگەیشتنە هێندە ڕەگوڕیشەی لەناو غەیرە عەرەبەکاندا ڕۆچوون، بەتایبەتیش کورد، تا هەنوکەش ناتوانن لە کولتور و بیرکردنەوەی عەرەبەکان ڕزگاریان بێت. تەنانەت بزووتنەوە ئیسلامیەکانیش بەجۆرێك لە جۆرەکان وابەستەی ئەو قوتابخانە ئیسلامیە عەرەبیانەن کە فیکری سیاسی ئیسلامیان بەرهەمهێناوە. نەك هەر ئەوان بەڵکو چەپ و تەنانەت قەومیە کوردەکانیش بەشی شێریان لەو ڕووەوە بەرکەوتووە و تا هەنوکەش نەیانتوانیوە لێی ڕزگار بن. زیاتر لەوەش ئەوانەی کە ئەمڕۆ خۆیان بە تەنویری دەزانن لە ژێر کاریگەری جابری و ئەرگۆن دا دەفکرن.

کەواتە ئەوەی لە دونیای ئێمە بە شێوەیەکی واقیعی تا هەنوکەش کاردەکات و کاریگەری ڕۆچۆتە ناو هەموو پێکهاتە و بیرکردنەوە جیاوازەکانی گەلی کورد بەتایبەتیش لە باشوور و ڕۆژئاوای کوردستاندا، یۆرۆسەنتریزم نیە، بەڵکو ئەرەبسەنتریزمە. ئەم ئەرەبسەنتریزمە تا ئاستێکی زۆر لە پارچەکانی دیکەی کوردستانیشدا کار دەکات، بەلام لەتەك سەنتریزمی ئێرانی و تورکیدا.

ئەمە خوێندنەوەیەکی وردتری پێـویستە و بەنیازم لە ئایندەدا بەوردی کاری لەسەر بکەم!