له ته‌نیشتم دامه‌نیشه جائیز نیه

كه زه‌مه‌ن ناتوانێ ته‌عبیر له خۆی بكات و مردوه‌كانیش كۆڵناده‌ن بۆ گه‌یشتن به ژیانێكی تازه، ده‌بێ له ته‌نیشت یه‌ك دانه‌نیشین

له‌گه‌ڵ خوێندنه‌وه‌ی هه‌واڵی گیروگرفتی په‌رله‌مانتارێكی پیاو له‌گه‌ڵ په‌رله‌مانتارێكی ژن له دانیشتنی ڕۆژی 21/3/2006 سه‌رسام بووم. هه‌ستم به ئازاری ئه‌و ژنه په‌رله‌مانتاره كرد و چۆن ئه‌و له داخان له ژووری په‌رله‌مان ده‌رچوو، منیش له داخان له نوسینی بابه‌تێك وازم هێنا و له جیاتی ئه‌و ژنه په‌رله‌مانتاره ئه‌و پارچه شیعره‌ی خواره‌وه‌م هۆنیه‌وه، پێشكه‌شی ده‌كه‌م به هه‌موو ئه‌وانه‌ی بڕوایان به خۆ هه‌یه

له ته‌نیشتم دانه‌نیشی، جائیز نیه

لێم سڵ مه‌كه
من له ده‌ره‌وه‌ی زه‌مه‌ن نیم
كچی ئێره‌م
خوشكم، دایكم، تێكۆشه‌رم، بۆیه لێره‌م

لێم سڵ مه‌كه
ئه‌و ساته ده‌ستنوێژه‌كان به هێز ده‌بن
كه هه‌ردوكمان به‌یه‌كه‌وه
به دوای هه‌ویه‌ی به عه‌ره‌بكراومان ده‌گه‌ڕێین
كه هه‌ردوكمان
به كڵاشه‌وه
نوێژی داواكاریه‌كانمان
له ناو كۆشكی په‌رله‌مانی پێكه‌وه‌مان
ده‌خوێنین و
ئازاری عومه‌ری خاوه‌ر
له‌گه‌ڵ ده‌نگی نه‌بیسراوی ده‌یان هه‌زار ئه‌نفالكراومان
پێكه‌وه ته‌رجه‌مه‌ی توركی و فارسی و عه‌ره‌بی ده‌كه‌ین

لێم سڵ مه‌كه
ئه‌گه‌ر ده‌ستنوێژه‌كه‌ی تۆ
هی چه‌ند ساتێك به‌ر له هاتنه ژووری كۆشكی په‌رله‌مان بێ
هی من له‌گه‌ڵ خاپووركردنی چوار هه‌زار مزگه‌وتیش، هه‌ر خۆڕاگره
ئه‌گه‌ر ده‌ستنوێژه‌كه‌ی تۆ
هه‌ڵگیراوی چه‌ند گوڵمه ئاوێكی شار بێ
هی من له‌به‌رده‌م چوارچرا، به خۆڵی له خوێن نقوم بوو،
تا هه‌نوكه‌ش تێموم ده‌كا، پێداگره
* * *

(1) http://www.dengekan.com/doc/2006/1/smkoKarim23.pdf

نه‌خۆشی هی ئاژه‌ڵه‌كانه یا هی مرۆڤ

نه‌خۆشی ئاژه‌ڵه‌كان مرۆڤی له چوارهێڵی دونیادا سه‌خڵه‌ت و ته‌نگه‌تاو كردووه. هه‌ر له نه‌خۆشی ئاژه‌ڵ، تا نه‌خۆشی په‌سیوی په‌له‌وه‌ر، تا دۆزینه‌وه‌ی نه‌خۆشی پشیله كه له‌ دوا هه‌واڵدا له عیراق دۆزراوه‌ته‌وه و كۆمه‌ڵێك مناڵیش له سكی دایكیان بوونه‌ته قوربانی

ڕاگه‌یاندنی ئه‌و نه‌خۆشیانه به تایبه‌تیش نه‌خۆشی په‌سیوی باڵنده، ترس و بیمێكی زۆری له ناو خه‌ڵك دروست كردووه، باوه‌ڕم به بیرۆكه‌ی موئامه‌ڕه نیه ئه‌گینا ده‌مگووت ئه‌مه موئامه‌ڕه‌ی دوا كۆبوونه‌وه‌ی زلهێزه‌كانی دارستانه له دژی مرۆڤ، ئه‌و كۆبوونه‌وه‌یه‌ی كه شێر و پڵنگ و فیل به خۆیان ئاماده بوون، له‌وێ له‌و كۆبوونه‌وه‌یه‌دا بڕیاریان دابوو كه قڕان بۆ مرۆڤ بێنن، ئه‌وان له‌سه‌ر ئه‌و په‌له‌وه‌رانه هاتوونه‌ته وه‌ڵام كه له‌و ماوه‌ی ڕابردوودا به سه‌دان هه‌زاریان لێ قه‌تلوعام كراوه

بۆیه باوه‌ڕم به بیرۆكه‌ی موئامه‌ره نیه چونكه ئه‌وان زیاتر له‌ هه‌موو لایه‌ك له بڵاوبوونه‌وه‌ی ئه‌و نه‌خۆشیانه زه‌ره‌رمه‌ند بوون. دڵنیام ئه‌وان به غه‌ریزه له مرۆڤ هاوسه‌نگتر و یه‌كتردۆست ترن، مرۆڤه‌كان له پێناو به‌رژه‌وه‌ندی ته‌سك و ناڕه‌وای خۆیان به سه‌دان هاوڕه‌گه‌زی خۆیان به كوشتن ده‌ده‌ن و ماڵوێرانیان ده‌كه‌ن. خۆ هێنده‌ی مرۆڤ به‌ده‌ستی مرۆڤ ده‌كوژرێ ده‌یه‌كی ئه‌وه‌نده‌ش به‌و نه‌خۆشیانه نامرن. هێنده‌ی مرۆڤ به ڕووداوی هاتوچۆ ده‌مرێ و زه‌ره‌رمه‌ند ده‌بێ ده‌یه‌كی ئه‌وه‌نده‌ش به نه‌خۆشی په‌له‌وه‌ر گیان له‌ده‌ست نادات. هێنده‌ی شه‌ڕی توندڕه‌و و به‌رژه‌وه‌نده‌یه‌كان له عیراق مرۆڤ ده‌دورێته‌وه تا ئێستا ئه‌و نه‌خۆشیانه له هه‌موو دونیا چاره‌كی ئه‌و خه‌ڵكه‌شی نه‌دوریوه‌ته‌وه! ئه‌ی بۆ مرۆڤایه‌تی به‌و هه‌موو كوشتنه توشی شۆك نابێ، به‌ڵام به مردنی چه‌ند كه‌سێك به‌و نه‌خۆشیه كوشندانه هاواریان لێ به‌رز ده‌بێته‌وه و به هه‌زاران و ملیۆنه‌ها دۆلار بۆ قه‌ڵاچۆكردنی ئه‌و نه‌خۆشیانه ته‌رخان ده‌كات؟؟

یا له‌وه‌ش گرنگتر ده‌بێ سه‌رچاوه‌ی دروستكردنی ئه‌و نه‌خۆشیانه بۆ باڵنده‌ و ئاژه‌ڵه به‌سته‌زمانه‌كان هه‌ر له مرۆڤه‌وه نه‌بێ؟ ئاخر هه‌ر مرۆڤه بۆته سه‌رچاوه‌ی پیسكردنی ژینگه‌ و تێكدانی سه‌رچاوه‌ سروشتیه‌كانی زه‌وی. بۆیه پێم وایه په‌له‌وه‌ر و ئاژه‌ڵیش له‌و پیسكردنه به‌شی خۆی وه‌رگرتووه و توشی په‌تای ئاوا كوشنده‌ی كردووه

زۆر باش دیاره مرۆڤ بێبه‌زه‌ییه به‌رامبه‌ر ڕه‌گه‌زی خۆی نه‌خاسمه به‌رامبه‌ر ئاژه‌ڵ
سنوور نیه بۆ فراوانخوازی و چاوچنۆكی مرۆڤ، بۆیه ئه‌و چاونۆكیه به نه‌رێتی ده‌شكێته‌وه بۆ سه‌ر مرۆڤ و دووچاری هه‌ڕه‌‌شه‌ی گیانله‌به‌رانمان ده‌كاته‌وه

پێم وایه پێویسته ئاشتی بگه‌ڕێته‌وه نێوان گیانله‌به‌ر و ئینسان، نێوان ئینسان و بوونه‌وه‌ر، ئه‌گینا ئه‌و كێشه‌یه به زه‌ره‌ری مرۆڤ كۆتایی پێدێ. یه‌كه‌م هه‌نگاوی ئه‌و ئاشتیه‌ش به‌زه‌یی مرۆڤه به‌رامبه‌ر مرۆڤ، گه‌ڕانه‌وه سه‌ر خۆ و پێڕه‌وكردنی ویژدانه

ئازادی یا مه‌رگ

ئازادی یا مه‌رگ ناوی ڕۆمانێكی نیقۆس كازانتزاكسه، حه‌مه كه‌ریم عارف له فارسیه‌وه وه‌ریگێڕاوه‌ته سه‌ر كوردی. ئه‌مڕۆ له خوێندنه‌وه‌ی ته‌واو بووم.
له دووتوێی ئه‌م ڕۆمانه‌دا نهێنی قوڵی ئه‌و دوژمنداریه‌ی نێوان یۆنان و توركه‌كان تێده‌گه‌ین. تێده‌گه‌ین كه برینی گه‌وره‌ی یۆنانیه‌كان ئاوا به ئاسانی ساڕێژ نابێ، تێده‌گه‌ین كه توركه عوسمانیه‌كان چیان به‌و میلله‌تانه كر‌دووه، هه‌روه‌كو تێشده‌گه‌ین كه كێشه‌ی قوبرس زۆر له‌وه قورس تره كه له ئامرازه‌كانی ڕۆژنامه‌وانی گوێمان لێده‌بێ.
میگلس پاڵه‌وان، پاڵه‌وانی ئه‌و ڕۆمانه‌یه‌و پێش ده‌چێ كه ناوێكی وه‌همی نه‌بێ. ئه‌و پاڵه‌وانه تا دوا هه‌ناسه‌ی له دژی توركه‌كان ده‌جه‌نگێ و "دروشمی ئازادی یا مه‌رگ" به‌رز ده‌گاته‌وه. كریتیه‌كان له سه‌رده‌مێكدا ده‌جه‌نگان كه نه یۆنان ده‌یتوانی له‌و باره‌یه‌وه جموجۆڵێك بكات بۆ به‌رگریلێكرنیان، نه ئۆڕوپیه‌كانیش ده‌یانه‌ویست دڵی عوسمانیه‌كان له خۆیان زوێر بكه‌ن. له‌به‌ر ئه‌وه ڕقبوونه‌وه له ئه‌وروپا زۆر به ئاشكرایی له ڕۆمانه‌كه دیاره، هیچ ئومێد و هیوایه‌ك له‌سه‌ر ئه‌وروپیه‌كان بینا ناكه‌ن.
سه‌ره‌نجام میگلس پاڵه‌وان مل نه‌ك هه‌ر بۆ بانگه‌وازی توركه‌كان كه‌چ ناكا، به‌ڵكو بۆ بانگه‌وازی یۆنانیش كه‌چ ناكا كه پێی ده‌ڵێن با جارێ شۆڕشه‌كه كۆتایی پێ بێنێ تا بارودۆخ به ئاڕاسته‌یه‌كی تردا وه‌رده‌گرێ.
لێره‌دا میگلس پاڵه‌وان بڕیاری ئازادی یا مه‌رگ ده‌دات و به ئاگاوه به‌ره‌و مه‌رگ ده‌چێ بۆ ئه‌وه‌ی وه‌رزێكی تری شۆڕشی كریتیه‌كان به مه‌رگی ئه‌و كۆتایی پێبێ.
خوێندنه‌وه‌ی ئه‌و ڕۆمانه تام و چێژێكی زۆری هه‌یه، به تایبه‌تی بۆ ئێمه‌ی كورد. خوێندنه‌وه‌ی مرۆڤ ده‌باته‌وه باوه‌شی چیاكانی كوردستان و "دروشمی كوردستان یان نه‌مان"ی دێنێته‌وه بیر. به‌ڵام گه‌وره‌ترین جیاوازی له نێوان جه‌نگاوه‌ری كریت و كوردستان یا ڕاست بڵێم له نێوان خه‌ڵكی كریت و كوردستان، ئه‌و ڕۆشنبینیه‌یه كه كریتیه‌كان هه‌یانه، ئاگادارن به به‌های ئازادی، خۆ به‌ڕێوه‌بردن. به ئاگاییه‌وه دروشمی به‌ربه‌ره‌كانێی داگیركه‌ر به‌رزده‌كه‌نه‌وه، تاكه یۆنانیه‌ك نابینرێ توركی خۆش بوێن، یا پشتی یونانیه‌ك بۆ توركێك له زه‌وی بدا، ئه‌وان به ئاشكرا دروشمی كریت هی كریتیه‌كانه به‌رزده‌كه‌نه‌وه‌و شه‌ڕی مان و نه‌مانی توركه‌ هاتوه‌كان ده‌كه‌ن، كه توركه‌كانیش هه‌موویان هاتوو بوون. ئه‌وان به ئاگاییه‌وه ئه‌و ڕاستیه ده‌زانن كه كریت به‌شێك نیه له ده‌وڵه‌تی عوسمانی و دینیان ته‌واو جیاوازه و زه‌مینه‌سازیان بۆ دروست ده‌كات كه به چاره‌سه‌ری مامناوه‌جی ڕازی نه‌بن. هه‌ر بۆیه‌شه ماوه‌ی ئه‌وه نه‌بووه فریوی دینداری بخۆن، وه‌كو ئه‌وه‌ی كورده‌كان چه‌ندین جار فریوی برایه‌تی دینداریان خواردووه و به شكه‌ستی خه‌ڵكی كوردستان كۆتایی هاتووه. له‌به‌ر ئه‌وه‌شه ئه‌مڕۆ واقیعی خاوه‌ندارێتی هه‌ر یه‌كێك له‌و ده‌وڵه‌تانه بۆ هه‌ر به‌شێك له خاكی كوردستان ڕه‌گوڕیشه‌ی خۆی داكوتاوه و زۆربه‌ی هه‌ره زۆری خه‌ڵكی كوردستان باس له ئازادی سه‌رتاسه‌ری ناكات، باس له وه‌ده‌رنانی ده‌سه‌ڵاتی داگیركه‌ر ناكات. له‌وانه‌یه پرسی تۆبۆگرافی یه‌كێك له فاكته‌ره گرنگه‌كانی ڕوخانی نه‌فسی خه‌ڵكی كوردستان بێ. كێشه‌ی خه‌ڵكی كوردستان له‌به‌ر وێكچوونی دینی له‌گه‌ڵ گه‌لانی دراوسێ، ئه‌ركی سه‌ربه‌خۆخوازانی كوردستانیان قورستر و گرانتر كردووه. وێڕای ئه‌وه‌ش پێكهاته‌ی نه‌ته‌وه‌یی و ئینتیما لای كریتیه‌كان زۆر به‌‌هێزتره له پێكهاته‌ی نه‌ته‌وه‌یی و ئینتیمای خه‌ڵكی كوردستان، به‌ڵكو ده‌توانم بڵێم هه‌ر به‌راورد له نێوایاندا ناكرێ.